Mijn naam is Ruben, ik ben evolutiebioloog en sinds begin 2017 één van de laboranten in ARTIS-Micropia. Met mijn collega’s verzorg ik alle microben die te zien zijn in Micropia. In ons werk worden we elke dag omringd door een heel mooi stukje natuur midden in de stad. We zijn ons bewust hoe bijzonder en belangrijk dat is, dus willen we er duurzaam mee omgaan. In de afgelopen jaren zijn ARTIS en Micropia al behoorlijk verduurzaamd. Zo zijn er zonnepanelen geplaatst en wordt er grachtenwater gebruikt om de planten in ARTIS water te geven. Maar een van de meest bijzondere, en duurzame, projecten is toch wel het bokashi-project.
Poep verwerken als zuurkool
Naast mijn werk in Micropia besteed ik een deel van mijn tijd aan het bokashi-project. Hierbij worden de allerkleinste organismen gebruikt om de poep van de allergrootste op te ruimen. In ARTIS wordt dagelijks een enorme hoeveelheid poep geproduceerd. De Aziatische olifanten, onze grootste dieren, poepen wel honderden kilo’s per dag. Olifanten verteren hun voedsel slecht. Hun poep is daardoor nog steeds heel rijk aan half verteerde groenteresten en plantenmateriaal. In plaats van de poep af te voeren, mixen we het met een cocktail van wel 80 soorten microben. Deze zogeheten ‘effectieve micro-organismen’ (EM), waaronder gunstige bacteriën (zoals melkzuurbacteriën en streptomyceten) en schimmels, fermenteren samen de olifantenpoep tot ‘bokashi’, een Japanse term voor gefermenteerd organisch materiaal. Net als bijvoorbeeld zuurkool.
Fermentatie
Op boerderijen hebben jullie vast wel eens een dampende composthoop gezien. In ‘normale’ composthopen zorgen micro-organismen ook voor de omzetting van poep, maar dan in aanwezigheid van zuurstof (aeroob). Een gevolg hiervan is dat veel stoffen die nuttig zijn voor de bodem worden omgezet in gassen zoals koolstofdioxide en ammoniak. Deze broeikasgassen zijn slecht voor het milieu. Door onze hopen luchtdicht af te dekken ontstaat er een zuurstofloze (anaeroob) omzetting, ook wel fermentatie genoemd. Zo komen er geen gassen vrij en blijven de nuttige stoffen in de bokashi. Na ongeveer tien weken fermenteren is de poep helemaal omgezet in bokashi en kan het gebruikt worden op dezelfde manier als normale compost.
Duurzame kringloop
Door bokashi-hopen op te zetten sluiten we een belangrijke schakel in een kringloop in ARTIS. De olifantenpoep wordt verzameld en omgezet in bokashi. Deze bokashi gebruiken we vervolgens als ‘supercompost’ voor de beplanting in het ARTIS-park, bijvoorbeeld voor onze Eetbare tuin. De planten, kruiden en groenten uit de Eetbare tuin dienen ten slotte als voedsel voor de dieren, waaronder de olifanten. Naast het sluiten van de kringloop, zorgt het bokashi-project ook voor minder afval en transport. Dit is allemaal mogelijk dankzij miljarden onzichtbaar kleine microben. Super duurzaam dus!