Auto-immuunziekte
Microbiome Award-winnaar Anouk van Mourik gaat in haar onderzoek op zoek naar een mogelijk preventie van diabetes type 1. Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Het lichaamseigen immuunsysteem, wat normaal ziekteverwekkers aanvalt en opruimt, vernietigt in dit geval cellen in de alvleesklier die insuline aanmaken. Insuline regelt je bloedsuiker, en zonder insuline kun je niet overleven. Met meer dan 20 miljoen patiënten is deze vorm van diabetes een groeiend, wereldwijd probleem. Er is dan ook dringende behoefte aan nieuwe behandelingen. Nu zijn patiënten levenslang gebonden aan het spuiten van insuline. De reden dat het afweersysteem de zogenaamde insuline-producerende bètacellen aanvalt is niet bekend. Een mogelijke verklaring is ‘moleculaire mimicry’.
Mimicry
Afweercellen worden geactiveerd door antigenen. Dit zijn moleculen die bijvoorbeeld op bacteriën en virussen voorkomen. Zo worden zij herkend door afweercellen en opgeruimd. Soms lijken delen van lichaamsvreemde antigenen, zogenaamde epitopen, echter op epitopen die lichaamseigen cellen op zich dragen (= mimicry). In dat geval valt het immuunsysteem deze lichaamseigen cellen aan en spreek je van een auto-immuunziekte. Volgens de moleculaire mimicry-hypothese zou diabetes type 1 kunnen ontstaan door toedoen van een epitoop die wordt geproduceerd door de darmbacterie Parabacteroides distasonis. Deze bacteriële epitoop, die erg lijkt op de epitopen op de bètacellen in de alvleesklier, komt via de darmwand in het lichaam terecht en zorgt vervolgens voor een afweerreactie in de alvleesklier, met diabetes type 1 als gevolg. Gek genoeg blijkt uit onderzoek op muizen dat wanneer deze epitopen onderhuids worden ingeënt, de ontwikkeling van diabetes type 1 juist wordt vertraagd. Het onderzoek van Anouk van Mourik bekijkt hoe dit principe is te vertalen naar een toekomstige preventie van diabetes type 1. Bijvoorbeeld middels een vaccin met dode P. distasonis-bacteriën en/of de epitopen.
Microbiome Award
Microbiologie onderzoekt de kleinste organismen, zoals schimmels, gisten en bacteriën. Deze micro-organismen zijn het machtigste leven op aarde. De Microbiome Award is in het leven geroepen om studenten enthousiast te maken voor microbiologie. Jaarlijks geeft Micropia-hoogleraar Remco Kort een collegereeks over het menselijk microbioom en hoe deze functioneert bij ziekte en gezondheid. De studenten schrijven aan het eind van de reeks een onderzoeksvoorstel met hun pas opgedane kennis over het microbioom en recent onderzoek daarnaar. Het voorstel beschrijft een innovatieve toepassing van microben, die ten goede kan komen aan onze gezondheid of die van onze planeet. Meer weten over de Microbiome Award? Ga dan naar deze pagina.