250 maal
Als lakenhandelaar gebruikte Van Leeuwenhoek vergrootglazen om eventuele oneffenheden in het katoen op te sporen. Hierdoor werd de Delftenaar een expert in het blazen en slijpen van lenzen. Zijn belangstelling voor de natuur bracht hem ertoe die lenzen ook eens op iets anders te richten. Rond 1670 ontwikkelde hij zijn eerste enkelvoudige microscoop. Het ontwerp van opvallend klein en eenvoudig. Twee metalen plaatjes hielden een piepklein lensje op z’n plaats. Een pinnetje voor de lens bevatte het preparaat. Voor elk nieuw preparaat zette hij een nieuwe microscoop in elkaar, uiteindelijk ongeveer vijfhonderd. De meeste van zijn microscopen bereikten een vergroting van ongeveer tachtig keer. De besten vergrootten zelfs 250 maal, vele malen meer dan andere (meervoudige) microscopen in die tijd.
7 september
Met een zelfgemaakte microscoop ontdekte Van Leeuwenhoek in 1674 als eerste microben. In een druppel water uit het troebele Berkelse meer zag hij ‘kleijne diertgens’. Op 7 september 1674 schreef hij er een brief over aan de Royal Society in Londen, destijds hét wetenschappelijk instituut van Europa. Hierin gaf hij antwoord op de vraag waarom het water in het Berkelse meer in de zomer witachtig werd. Met behulp van zijn microscoopje zag hij "groene ranckjens, slanghs gewijse omgekrult, bestaende uijt seer kleijne groene same gevoeghde clootgens" in een watermonster uit het meer. Deze allereerste beschrijving van microben is zo gedetailleerd, dat hierin blauwalgen zijn te herkennen.
Oostmeer
De Berkelse meren omvatten vroeger twee meren. Het Westmeer ten zuiden van Oude Leede, en het Oostmeer ten noorden van het dorp Berkel. “Van Leeuwenhoek deed zijn wereldberoemde ontdekking in het Oostmeer,” aldus Van Egmond. Op een gedetailleerde kaart van Delfland uit 1712 zijn de meren nog goed zichtbaar. “Door deze kaart over de hedendaagse landkaarten te leggen, ontdekte ik waar dat Oostmeer lag. Namelijk 20 meter voor mijn eigen voordeur!” Op deze unieke plek organiseert Van Egmond samen met het Nederlands Genootschap van Microscopie een middagprogramma rondom Van Leeuwenhoeks ontdekking.